محرم فرا رسیده و دلهای مسلمانان عزادار شده، گوشه و کنار خیابان ها هیات امام حسین برپاست، مردم سیاه بر تن کردند و در تلاش برای برپایی هرچه بهتر مراسم های عزاداری اند. دنبال این مهر و علاقه را که بگیری، این دل آشوبه و غم که با رسیدن این روز و شب ها به جانت می افتد، به روزهای کودکی خود می رسی، زنجیر کوچک و سبکی که در دست داشتی و عشق بزرگی که به حسین، در دل کوچک خود. علم های بزرگ را به خاطر می آوری که از زیر شال و پارچه های سبز رنگ آن ها عبور می کردی، نوای نوحه ای قدیمی که هنوز هم چند خطی از آن را خاطرت هست و بوی نذری در کوچه پس کوچه های خانه پدری. اما هر شهر داستان خودش را دارد و تو شاید تنها روش و باور خود را دیده و قبول داشته باشی اما، در هر شهری از ایران عزیزیمان، مردم به روش خود عزاداری می کنند، به آیین و روش هایی که قدمتی چند صد تا هزار سال دارد. از دور و بدون دانش که ببینی شاید برایت عجیب باشد، اما اگر داستانش را بدانی مطمئنا چشمانت از اشک پر می شود و سینه ات داغ از آتش جان سوز شهادت امام حسین. شهرها زیاد هستند و آیین ها همگی پربار و باشکوه، به همین خاطر در دو مطلب آن ها را عنوان کرده ایم، یکی نوشته پیش رو است و دیگری در اینجا. پس با ما همراه باش، بدون قضاوت، تنها دلت را همراه خودت بیاور تا شهر به شهر، چهره ایرانِ غرق سوگ در عزایِ حسین را نشانت دهیم ...
آیین سنتی گِل مالی روز عاشورا در لرستان
قدمت آیین گِل مالیِ لرستان که به عنوان میراثی ملی کشور هم به ثبت رسیده و گاهی بدون دانستن ریشه آن مورد بی مهری قرار می گرفته، به پیش از اسلام بر می گردد. از قدیم مردم، در سوگ قهرمانان، جوانان و پهلوانان خود، گِل بر سر و روی خود می مالیدند. پس از اسلام و حادثه عاشورا اما، این نوع از عزاداری برای سید الشهدا انجام گرفت. از روز قبل تدارکات این مراسم برای روز عاشورا انجام می گیرد. خاکِ تمیز و الک شده، به همراه خاکِ متبرک کربلا، در حوضچه هایی که با گِل ساخته شده ریخته می شود و با گلاب های نذری مردم و آب مخلوط. در نزدیکی آن هم آتشی کوچکی با هیزم فراهم می شود برای خشک شدن افراد. نیمه شب که می رسد، عزادارانی که نذر دارند، به خیابان ها می آیند و به نزدیک ترین هیاتی که تدارک آیین گِل مالی را دیده است می روند. زیر لب ذکر می گویند و گِل را بر سر و صورت، دو کتف و یا تمام لباس های خود می زنند و اصطلاحا به گل می افتند. آفتاب در می آید، آن ها نیز در دسته های چند نفره در کوچه و خیابان نوحه می خوانند و سینه می زنند. مردم نیز با صدای آن ها بیدار می شوند و آماده برای این روز. شکوه این مراسم وقتی بهتر درک می شود که در محل تجمعات دسته ها، گروه بزرگی از مردم را می بینید که به گِل افتاده اند، سینه می زنند و خاک از لباس آن ها، دستان و چهره عزادارشان بلند می شود. در نگاهشان غم بزرگیست، نوحه هایشان سوزی جان سوز دارد و در دلشان باوری عمیق به زنده نگه داشتن این آیین عاشورایی، برای ادای احترام به سیدالشهدا.