زنده باد ولایت : شهر سوخته در ۵۵ کیلومتری شهر زابل در استان سیستان و بلوچستان و در کنار جاده زابل - زاهدان قرار دارد. این شهر در ۳۲۰۰ سال قبل از میلاد پایه گذاری شده و مردم این شهر در چهار دوره بین سالهای ۳۲۰۰ تا ۱۸۰۰ قبل از میلاد در آن سکونت داشتهاند. تمدن شهر سوخته یکی از شگفتیهای دنیای باستان است. این شهر مهمترین مرکز استقرار و در حقیقت پایتخت منطقه در دوران مفرغ بوده است.
شهر سوخته در ۵۵ کیلومتری شهر زابل در استان سیستان و بلوچستان و در کنار جاده زابل - زاهدان قرار دارد. این شهر در ۳۲۰۰ سال قبل از میلاد پایه گذاری شده و مردم این شهر در چهار دوره بین سالهای ۳۲۰۰ تا ۱۸۰۰ قبل از میلاد در آن سکونت داشتهاند. تمدن شهر سوخته یکی از شگفتیهای دنیای باستان است. این شهر مهمترین مرکز استقرار و در حقیقت پایتخت منطقه در دوران مفرغ بوده است.
مساحت کلی تپه شهر سوخته حدود ۱۵۲ هکتار است که در یک برآمدگی بین دریاچه هامون و رود هیرمند بنا شده است و ارتفاع متوسط آن از سطح زمینهای اطراف ۱۲ متر و بلندترین نقطه آن ۱۸ متر ارتفاع دارد. که همین مورد ماهیگری را به یکی از منابع درآمد اصلی مردم شهر تبدیل کرد.
طبق اطلاعات بدست آمده به وسیلهی باستانشناسان، این شهر در مجموع ۲۸۰ هکتار وسعت دارد. شهر سوخته در گذشته به ۵ بخش اصلی تقسیم شده بود که شامل ناحیه مسکونی در شمال شرقی، نواحی مرکزی، بخش صنعتی، بناهای یادبود و گورستان میشد. مردم در ناحیهی مسکونی به وسعت ۸۰ هکتار زندگی میکردند.
تپههای شهر سوخته به چهار منطقه تقسیم میشوند: 1) منطقه مرکزی با وسعت ۲۰ هکتار2) منطقه مسکونی شرق با وسعت ۱۶ هکتار 3) قسمت شمال شرقی یا منطقه صنعتی شهر سوخته 4) قسمت جنوب غربی شامل قبرستان با مساحتی بالغ بر ۲۰ تا ۲۵ هکتار.
شهر سوخته، به ظاهر نام جدیدی است و قدمت تاریخی چندانی ندارد. بر پایه متنهای موجود، سابقه این نام به کمابیش ۱۵۰ سال قبل بر میگردد. شهر سوخته 2 بار به آتش کشیده شده است، یکبار در ابتدای مرحله رشد و بار دیگر در لحظه مرگ و انهدام آن. این شهر در دوره ماقبل تاریخ حدود ۳۲۰۰ قبل از میلاد پایهگذاری و حدود ۱۸۰۰ قبل از میلاد متروک شده است. برای دورهای حدود ۱۴۰۰ سال، زندگی در این شهر جریان داشته است. دوران شکوفایی این تمدن بین سالهای ۲۵۰۰ تا ۲۲۰۰ قبل از میلاد بوده است که شهر حدود ۵۵۰۰۰ نفر جمعیت داشته است. در این شهر دو گروه عمده کشاورزان و صنعتگران اکثریت را تشکیل میدادهاند.
مهمترین آثار معماری مکشوفه در شهر سوخته خانههای موسوم به پلکانی و بنای کاخ سوخته است. هر واحد ساختمانی از یک قسمت مستطیل درست شده که ۵ تا ۶ اتاق دارد و حدود ۱۵۰ تا ۱۶۰ متر زیر بنا داشته است و منازل در مجتمعهای ۴ و یا ۶ خانهای است. مصالح اصلی به کار رفته در آن خشتهای خام منظم گلی است. سقف خانهها معمولاً صاف بوده و از حصیر برای پوشش آنها استفاده شده و گرمای اتاقها به وسیله یک اجاق مرکزی تأمین میشده است. در سال ۱۹۷۲ اولین قبر به طور تصادفی کشف شد. مصالح مورد استفاده در ساختمان گورها خشت خام بوده است. در شهر سوخته 3 نوع قبر دیده میشود. مهمترین نوع قبر، چالهای ساده بوده که مرده را همراه اشیاء و غذا دفن میکردند.
نوع دیگر چاله معمولی که با دیواری به 2 قسمت تقسیم میشده است. نوع سوم، قبرهای سردابهای که نوعی قبر خانوادگی بوده است. تنها، مسأله وسعت نیست که شهر سوخته را به یکی از بزرگترین شهرهای باستانی ایران و خاورمیانه تبدیل کرده است. بلکه یافتههای متنوع آن باعث تعجب باستان شناسان گردیده است. از جمله: