ضيلت و اعمال عيد قربان تاریخ انتشار: 95/06/21 22:12
حوزه/ در تعاليم ديني چهار روز است که به عنوان عيد تعيين گشته است که عبارتند از: عيد فطر، عيد قربان، عيد غدير و روز جمعه. در اين ميان عيد قربان يکي از اعياد مهم و بزرگ مسلمين به شمار مي رود به نحوي که برخلاف بسياري از اعياد، مورد اختلاف نبوده و همه فِرَق مسلمين اين روز را عيد محسوب مي کنند؛ لذا در دعاي مخصوص قنوت نماز عيد مي خوانيم: «اللهم اني اسألک بحق هذا اليوم الذي جعلته للمسلمين عيدا و لمحمد صلي الله عليه و آله ذخرا و شرفا و کرامة و مزيدا...؛ بارالها! به حق اين روزي که آن را براي مسلمانان عيد و براي محمد صلي الله عليه واله ذخيره و شرافت و کرامت و فضيلت قراردادي...» و بدين گونه عيد را فقط مخصوص مؤمنين ندانسته و همه مسلمين را در آن سهيم مي دانيم و اعتقاد داريم اين گردهمايي عظيم رهيافتي براي رسيدن به اعتصام به حبل الله است که يکي از مهم ترين دستورات اجتماعي اسلام است. ادامه دارد ...
.
فلسفه قرباني کردن در عيد قربان
از جمله آموزه هاي اسلام براي تکامل و رشد انسان ها، ايثار از جان و مال در راه خداوند يگانه مي باشد؛ به اين معنا که انسان، همه دارايي ها و امکاناتش را امانتي الهي بداند که بايد در طريق بندگي هزينه کند. قرباني کردن نيز نمادي از قطع دلبستگي و وابستگي ها و جلوه اي از ايثار مال و جان در راه محبوب واقعي و رضاي خداوند متعال مي باشد. البته آنچه که از قرباني کردن و رسيدن به مقام قرب الهي به وسيله ذبح گوسفند، لحاظ شده است قطع علقه هاي روحي و مالي است که باعث تقواي قلب و طهارت نفس مي گردد.
خداوند متعال اصل قرباني کردن را از شعائر الله دانسته و آن را نشانه ي بزرگداشت و سپاس گزاري مؤمنان بر نعمت هدايت معرفي کرده و قرباني کننده را در گروه و خيل محسنين و نيکوکاران داخل کرده است.
در قرآن کريم آمده است: «وقتي شما قرباني مي کنيد آنچه که متعلق به خدا است، تقواي شماست نه گوشت و پوست قرباني»[1] بنابراين در قرباني کردن هر چند ظاهر کار سر بريدن است؛ اما واقعيت قضيه نهايت تسليم، سرسپردگي، عشق و علاقه بنده به مولاي خود است؛ و در واقع قرباني کردن نمادي از قرباني کردن هواهاي نفساني و ذبح نفس اماره و نوعي جهاد با نفس در جهت زدودن تعلقات و وابستگي هاي دنيوي و مادي و رهايي از زندان مال پرستي و دنياطلبي است.
تمسک به قرباني براي دفع بلا
در کلام و سيرهي بزرگان، ميتوان نمونههايي را يافت که براي دفع بلا به سنّت «قرباني» تمسّک جستهاند. بنابراين هر چند قرباني روز عيد قربان، به صورت ويژهاي مورد تأکيد واقع شده است؛ اما در سيره علما ميبينيم که در ساير ايام نيز اين سنّت را اجرا ميکردهاند.
1. در استفتائي از آيت الله العظمي مکارم شيرازي سؤال شده است که: آيا در حال حاضر و يا به طور کلي قرباني کردن احشام براي مواردي همچون خريد خانه، ماشين و ... در دين مبين اسلام توصيه شده است؟ آيا مي توان به جاي قرباني مبلغ آن را به نيازمندان يا سازمان بهزيستي و ... هديه نمود؟
ايشان در پاسخ فرمودهاند: «توصيه خاصّي در اين زمينه نيست. هدف انجام کار خير است و قرباني براي خدا و کمک به محرومان و مؤمنان از اين طريق ان شاءالله موجب دفع بلا مي شود.»[2]
2. آيت الله مسعودي ميگويد: «... دو سه مرتبه در همان بحبوحه نهضت 41 يا 42، آقاي بهجت(ره) به من فرمودند که شما به آقاي خميني بگوييد فردا صبح ساعت فلان دو رأس گوسفند قرباني کند و من ميآمدم به امام (ره) اطلاع ميدادم، ايشان هم بلا فاصله به من ميگفت شما به قصاب بگوييد دو رأس گوسفند از طرف ما قرباني کند، بعد پولشان را ميدهيم.
بار ديگر نيز آقاي بهجت به من پيغام داد که به امام بگويم: سه رأس گوسفند قرباني کند، آقا هم بلافاصله دستور داد سه رأس قرباني کنند.
اينها همه مسائلي بود که بين امام و آيتالله بهجت بود و ما فقط ظواهرش را ميديديم و از باطنش اطلاع نداشتيم.»[3]
3. شهيد صياد شيرازي، ميگفت: «آقا (آيت الله بهاءالديني) در شبهاي عمليات دستور قرباني و صدقات به ما ميداد و ما ميديديم به واسطه آن صدقات و قرباني چه خطرهاي مهمي از کنار گوش ما رد ميشد که اگر نيم دقيقه پس و پيش ميشد، به حيات ما خاتمه ميداد.»[4]
4. آقاي حسين حيدري کاشاني (از شاگردان آيت الله بهاءالديني) در کوران جنگ تحميلي بود. شبي خواب ديدم که بيابانهاي جنوب را آب بستهاند و دور آب در محاصره بعثيهاست و صياد تنها ايستاده بود و دشمن در صدد دستگيري ايشان. با وحشت از خواب بيدار شدم. خدمت حضرت آيت الله بهاءالديني رفتم و خوابم را گفتم و اظهار داشتم: ناراحتم.
ايشان فرمود: «برو يک گوسفند براي سلامتي صياد قرباني کن.»
رفتم و اين کار را کردم. بعد از چند روز آقاي صياد خدمت آقا آمد.
آقا به ايشان فرمود: «فلاني خوابي ديده بود و ناراحت بود براي شما. ما گفتيم گوسفندي براي سلامتي شما قرباني کند.» ايشان اظهار تشکر کرد.[5]
آداب و اعمال شب و روز عيد قربان
الف) شب عيد قربان
شب دهم ذيحجه شبي مبارک و جزء چهار شبي است که احياء و شب زنده داري در آن ها مستحب است. در شب عيد قربان، درهاي آسمان باز بوده و براي اين شب اعمالي ذکر شده است:
1- زيارت امام حسين عليه السلام .
2- خواندن دعاي «يا دائِمَ الْفَضْلِ عَليَ الْبَرِيَّةِ» که در شب جمعه هم وارد شده است.
ب) روز عيد قربان
روز دهم ذيحجه که روز عيد قربان مي باشد بسيار روز شريفي است و برخي از اعمال آن عبارت است از:
1- غسل: غسل در اين روز سنّت مؤکد است و بعضي از علماء نيز آن را واجب دانستهاند.
2- دعا: خواندن دعاهائي که وارد شده پيش از نماز عيد و بعد از آن از جمله دعاي ندبه و دعاي چهل و هشتم صحيفه سجاديه که اوّل آن «اَللّهُمَّ هذا يَوْمٌ مُبارَکٌ» است و دعاي چهل و ششم صحيفه سجاديه که اينگونه آغاز ميشود: «يا مَنْ يَرْحَمُ مَنْ لا يَرْحَمُهُ الْعِبادُ».
3- نماز: نماز عيد قربان دو رکعت است: در رکعت اول، بعد از خواندن حمد و سوره، بايد پنج تکبير بگويد، بعد از هر تکبير يک قنوت بخواند، بعد از قنوت پنجم، تکبير ديگري بگويد، به رکوع رود، دو سجده بجا آورد، برخيزد و در رکعت دوم چهار تکبير بگويد، بعد از هر تکبير قنوت بخواند و تکبير پنجم را بگويد، به رکوع رود، بعد از رکوع دو سجده کند، تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد. در روز عيد قربان مستحب است که بعد از نماز، با گوشت قرباني افطار شود.
نماز عيد، سورهٴ مخصوصي ندارد، امّا بهتر است در رکعت اول آن، سورهٴ شمس و در رکعت دوم، سورهٴ غاشيه يا در رکعت اول سوره «سبح اسم» و در رکعت دوم سوره «شمس» را بخوانند.
همچنين در قنوت نماز عيد قربان، هر دعا و ذکري خوانده شود کافيست، امّا بهتر است اين دعا خوانده شود:
اللّهُمَّ أَهْلَ الْکِبْرياءِ وَالْعَظَمةِ وَ أهْلَ الجُودِ وَالجَبَرُوتِ وَ أهْلَ العَفْو وَالرَّحْمَةِ وَ أهْلَ التَقّويٰ وَالمَغْفِرَة، أسْئَلُکَ بَحَقِّ هدا الْيوَمِ الّذي جَعَلْتَهُ لِلمُسْلِمينَ عيداً وَ لِمُحَمّدٍ صَلّيٰاللهُ عَليْه وَ آلِهِ ذُخْراً وَ شَرَفاَ وَ مَزيداً، أن تُصَلّي عَليٰ مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أنْ تُدْخِلني في کُلِّ خَيْرٍ أدْخَلْتَ فيهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد وَ أنْ تُخْرِجَني مِنْ کُلِّ سُوءٍ أخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آل مُحَمَّدٍ، صَلَوٰاتُکَ عَلَيُهِ وَ عَلَيْهِمْ، اللّهُمَّ إني أسْئَلَکَ خَيرَ مٰا سَئَلَکَ مِنْهُ عِبادُکَ الصّٰالِحُونَ وَاعُوذُ بِکَ مِمّا اسْتَعاذَ عِبادُکَ الْمُخْلِصوُنَ
«خدايا اي اهل بزرگي و عظمت و اي شايسته بخشش و قدرت و سلطنت و اي شايسته عفو و رحمت و اي شايسته تقوا و آمرزش از تو خواهم به حق اين روزي که قرارش دادي براي مسلمانان عيد و براي محمّد صلي الله عليه و آله ذخيره و شرف و فزوني مقام که درود فرستي بر محمّد و آل محمّد و درآوري مرا در هر خيري که درآوردي در آن خير محمّد و آل محمّد را و برونم آري از هر بدي و شري که برون آوردي از آن محمّد و آل محمّد را که درودهاي تو بر او و بر ايشان باد. خدايا از تو خواهم بهترين چيزي را که درخواست کردند از تو بندگان شايسته ات و پناه برم به تو از آنچه پناه بردند ازآن بندگان شايسته ات.»
4- تکبير: خواندن تکبيرات براي کسي که در منا باشد بعد از پانزده نماز که اولش نماز ظهر روز عيد است و آخرش نماز صبح روز سيزدهم است. و کساني که در ساير شهرها هستند نيز بعد از ده نماز از ظهر روز عيد تا صبح دوازدهم اين تکبيرات را بگويند. که اين تکبيرات بنا بر روايت صحيح در اصول کافي از اين قرار است:
اللهُ اَکْبَرُ اللهُ اَکْبَرُ لا اِلهَ اِلا اللهُ وَاللهُ اَکْبَرُ اللهُ اَکْبَرُ اللهُ اَکْبَرُ و لِلّه الْحَمْدُ اللّهُ اَکْبَرُ عَلي ما هَدانا اَللّهُ اَکْبَرُ عَلي ما رَزَقَنا مِنْ بَهيمَةِ الاْنْعامِ وَالْحَمْدُلِلّهِ عَلي ما اَبْلانا.
خدا بزرگتر از توصيف است، معبودي جز خدا نيست و خدا بزرگتر است، و ستايش خاص خدا است خدا بزرگتر است بر آنچه ما را راهنمائي کرد خدا بزرگتر است بر آنچه روزي ما کرد از چهارپايان انعام (شتر و گاو و گوسفند) و ستايش خاص خدا است براي آنکه آزمود ما را.
و مستحب است که به مقداري که توانايي است اين تکبيرات بعد از نمازها تکرار شود.
5- قرباني کردن: يکي از اعمال اين عيد بزرگ که سنت مؤکد نيز مي باشد قرباني کردن است که مختص به حاجيان نبوده بلکه همه مسلمانان بسته به استطاعت مالي خويش مي توانند قرباني کنند.
در منابع روايي، رواياتي از معصومين عليهم السلام نقل شده است که اشاره به جملات دعا گونه ايشان هنگام ذبح قرباني دارد. شيخ طوسي در يکي از کتاب هاي خود نقل کرده است که: رسول خدا صلوات الله عليه هنگام ذبح قوچي فرمودند: «اللهمّ تقبّل من محمّد و آل محمّد و من امّة محمّد؛ خدايا اين قرباني را از من محمد و آل محمد و هم چنين امت محمد قبول فرما!»[6]
در جايي ديگر وارد شده است: شخصي که طريقه ذبح کردن قرباني را مي داند بهتر آن است که خودش ذبح کند و اگر نمي دانست کسي را دستور دهد و خود او نيز حاضر باشد. در وقت ذبح قرباني پيشاني آن را به طرف قبله نموده و «بسم الله الرحمن الرحيم» گفته و ذبح نمايد و بعد از ذبح قرباني اين دعا را بخواند: « وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ، حَنِيفاً مسلما وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِينَ، إِنَّ صَلاتِي وَ نُسُکِي وَ مَحْيايَ وَ مَماتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، لا شَرِيکَ لَهُ، وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ، و أنا من المسلمين، اللهم منک و لک، بسم الله و الله أکبر، اللهم تقبل مني»[7]
ونيز از مولاي متقيان امير مومنان عليه السلام نقل شده است که: قرباني مسلمان را جز مسلمان نکشد و هنگام ذبحش بگويد: «بسم اللَّه و اللَّه اکبر وَجَّهْتُ وَجْهِي لِلَّذِي فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ حَنِيفاً مسلما وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکينَ،إِنَّ صَلاتِي وَ نُسُکي وَ مَحْياي وَ مَماتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، لا شَرِيک لَهُ وَ بِذلِک أُمِرْتُ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ.»[8]
پي نوشت:
[1] حج، آيه 37. / [2] پايگاه اطلاع رساني آيت الله العظمي مکارم شيرازي، استفتائات قرباني. / [3] پايگاه اطلاع رساني آيت الله العظمي بهجت. / [4] پايگاه جهان نيوز. / [5] پايگاه جهان نيوز. / [6] محمد باقر کمره اي ترجمه آسمان و جهان (ترجمه کتاب السماء و العالم بحار الانوار علامه مجلسي)، ج9، ص 182. / [7] المقنع، شيخ صدوق، ص275. / [8] همان، ص 219.
[ بازدید : 2352 ] [ امتیاز : 3 ] [ نظر شما : ]