زنده باد ولایت / پس آغاز جنگ تحمیلی در آخرین روزهای شهریورماه 1359 عکاسان و مستندسازان ایرانی و غیر ایرانی یگانه راویان مصور مقاومتی بودند که 8 سال به طول انجامید.
در 31 شهریورماه سال 1359 ارتش بعثی عراق به دستور صدام حسین دیکتاتور وقت این کشور از هوا و زمین به ایران حمله کرد؛ لشکر 5 مکانیزه عراق در شرق بصره به سمت شمال شرقی و به سوی سوسنگرد و اهواز پیشروی خود را آغاز کرد تا طبق برنامه در کمتر از 2 روز خرمشهر را به تصرف خود درآورد. گرچه در ابتدا همه چیز آنطور که عراق میخواست پیش رفت اما چیزی نگذشت که شجاعت، از خود گذشتگی و ایثار رزمندگان، ارتش بعثی را متوقف و پس از چندی او را مجبور به عقب نشینی کرد.
امام خمینی(ره) در همان روز نخست آغاز جنگ در پیامی رادیو تلویزیونی با بیان اینکه امریکا عامل اصلی این آتش و خون است به ارتش و مردم اطمینان دادند که اگر برای خدا به دفع تجاوز دشمن به عنوان یک تکلیف شرعی بپاخیزند شکست دشمن قطعی است. در پی این پیام دهها هزار تن از نیروهای مردمی و داوطلب برای اعزام به مناطق عملیاتی اعلام آمادگی کردند و ظرف چند روز بسیاری از آنان به جبهه اعزام شدند.
از آن روز تا 8 سال پس از آن ایران در جنگی نابرابر قرارداشت که طی آن بیش از۱۹۰ هزار تن شهید و ۶۷۲ هزار نفر مجروح شدند. در این میان مستندسازان و عکاسان تنها راویان مصور آنچه در خط مقدم میگذشت بودند. بر اساس آمارهای غیررسمی نزدیک به 400 عکاس حرفهای و آماتور در دوران جنگ تحمیلی پا به پای رزمندگان از جبهههای جنگ عکاسی و یکی از غنی ترین آرشیوهای عکاسی جنگ در تاریخ معاصر را فراهم کردهاند.
بر اساس همین آمارها تاکنون بیش از یک میلیون فریم از عکس های جنگ تحمیلی گردآوری شده و احتمال میرود شمار آنها بسیار بیش از این تعداد باشد. در سالهای اخیر کتاب و آلبومهای مختلفی از این عکسها منتشر شده اما همچنان عکسهای نادیده از جنگ زیاد است. اما این عکسها که در کنار چاپ معمولا در نمایشگاهها نیز برای بازدید عموم عرضه میشوند همگی روایت عکاسان ایرانی از جبههها و نیز منحصر به جبهه ایران در جنگ است و کمتر عکسها از جبهه جنگ عراق دیده شده است. عگس هایی که گاه گرچه از جبهه دشمن برداشته شده اما تصویری بی طرفانه از مظلومیت، شجاعت و از خودگذشتی رزمندگان ایران است؛ عکس های عکاسان خارجی که در جبهه بودهاند از این جهت قابل توجه است.
در طول جنگ تحمیلی شمار زیادی عکاس خارجی از جنگ ایران و عراق عکاسی کردند که “ژان گومی”، “لی کورکران”، “توماس هارت ول”، “برنارد بی سون” و “ژاک پاولوفسکی” مشهورترین آنها هستند. آنها عکاسانی بودند که سعی کرده اند از هر دو سوی جبهه عکاسی کنند تا تصویری بی طرفانه از جنگ به دست بیاورند.
در گزارش تصویری زیر که عکسهای دیده نشدهای از جنگ تحمیلی از جبهه عراق است مجموعه یکی از همین عکاسان را خواهید دید. “ژان پاولوفسکی” عکاس فرانسوی آژانس عکس “سیگما” عکاس حرفه ای است که در نقاط مختلفی چون سودان،لیبی و الجزایر عکاسی کرده و به عنوان یک عکاس جنگی معتبر در جهان شناخته شده است. او در طول جنگ تحمیلی از سوی این آژانس عکس در چند مقطع به جبهه عراق و نیز ایران فرستاده میشود تا از آنچه میگذرد عکاسی کند. عکسهایی که او از جبهه جنگ در عراق گرفته تصویری قدرتمند از جنگ نابرابر این کشور با ایران و شهدای ایرانی که تا آخرین لحظات در برابر دشمن مقاومت کردهاند را نشان میدهد
.
سربازان عراقی پس از یک حمله رزمندگان ایران در منطقه “آل وهب”. سال 1983
حرکت تانکهای عراقی در “هویزه” منطقه عملیاتی در 100 کیلومتری بصره؛ در همین زمان ارتش ایران در حال عبور از دجله است. سال 1985
سربازان عراقی در حال تیراندازی در منطقه مرزی ایران و عراق. سال 1984
در منطقه عملیاتی خرمشهر یک سرباز عراقی در کمین نشسته است. سال 1980
شلیک توپخانه ارتش عراق در منطقه عملیاتی شرق “اماره”. سال 1983
سنگر عراقیها در منطقه شرقی “اماره” در عراق. سال 1983
پیکر سرباز شهید ایران در جبهه جنوب، 100 کیلومتری بصره. سال 1985
جسد چند سرباز عراقی که در عملیات رزمندگان ایران در نزدیکی بصره کشته شده اند. سال 1982
پیکر دو شهید ایرانی در منطقه عملیاتی “فاو”. سال 1986
سربازان عراقی کلاه شهدای ایرانی در منطقه “البیضا”را در کنار هم قرار دادهاند؛ این عکس یکی از عکسهای برنده جایزه “وردپرس فوتو” در سال 1985 است.
عراقیهای پس از عملیات در منطقه “البیضا”؛ این عکس یکی از عکسهای برنده جایزه “ورد پرس فوتو” در سال 1985 است.
سرباز عراقی در 100 کیلومتری جنوب بصره یک اسیر ایرانی را دستگیر کرده است.
سرباز عراقی در حال خواندن نماز در منطقه عملیاتی “فاو”. سال 1986
گروهی از اسرای ایرانی پس از عملیات ارتش عراق در “البیضا”
یکی از اسرای ایرانی پشت سیمهای خاردار اردوگاه اسرا در “رنادو”. سال 1983
اهانت سرباز عراقی به تصویر آیت الله منتظری پس از بازپس گیری “فاو”. سال 1988
سربازان عراقی در حال اجرای موسیقی. سال 1985
سربازان عراقی در حال اجرای موسیقی. سال 1985
رژه گروهی از زنان عضو گروهک منافقین در پادگان اشرف در عراق؛ گروهک منافقین در جریان جنگ ایران و عراق با حمایت صدام، در عراق مستقر شد و ضمن همکاری با استخبارات عراق علیه ایران به ماموریتهای اطلاعاتی و عملیاتی دست زد.
یکی از زنان عضو گروهک منافقین در منطقه ای در عراق مشغول تمرین تیراندازی.
رژه زنان عضو گروهک منافقین در پادگانی در شرق بغداد. سال 1988
یک زن عضو گروهک منافقین در کنار ادوات و تجهیزات نظامی در پادگان آموزشی شرق بغداد. سال 1988
زنان عضو گروهک منافقین در حال مشق شلیک با آر.پی.جی در منطقه آموزشی در شرق بغداد. سال 1988
بازدید صدام حسین از جبهه جنگ در “سئیف ساب”. سال 1987
بازدید صدام حسین از مناطق عملیاتی در “سئیف ساب”. سال 1987
سخنرانی صدام حسین برای سربازان عراقی. سال 1987
تصویری از صدام حسین با لباس نظامی. سال 1983
نقاشی دیواری از چهره صدام در خیابانهای بصره. سال1984
در گزارش تصویری زیر که عکسهای دیده نشدهای از جنگ تحمیلی از جبهه عراق است مجموعه یکی از همین عکاسان را خواهید دید. “ژان پاولوفسکی” عکاس فرانسوی آژانس عکس “سیگما” عکاس حرفه ای است که در نقاط مختلفی چون سودان،لیبی و الجزایر عکاسی کرده و به عنوان یک عکاس جنگی معتبر در جهان شناخته شده است. او در طول جنگ تحمیلی از سوی این آژانس عکس در چند مقطع به جبهه عراق و نیز ایران فرستاده میشود تا از آنچه میگذرد عکاسی کند. عکسهایی که او از جبهه جنگ در عراق گرفته تصویری قدرتمند از جنگ نابرابر این کشور با ایران و شهدای ایرانی که تا آخرین لحظات در برابر دشمن مقاومت کردهاند را نشان میدهد.
پیکر یکی از شهدای ایرانی در منطقه عملیاتی “البیضا”. سال 1984
پیکر سرباز شهید ایران در جبهه جنوب، 100 کیلومتری بصره. سال 1985
جسد چند سرباز عراقی که در عملیات رزمندگان ایران در نزدیکی بصره کشته شده اند. سال 1982
پیکر یکی از شهدای ایران در منطقه عملیاتی در 100 کیلومتری بصره. سال 1982
پیکر دو شهید ایرانی در منطقه عملیاتی “فاو”. سال 1986
پیکر یکی از شهدای ایرانی در منطقه عملیاتی در 100 کیلومتری بصره. سال 1985
پیکر شهدای ایرانی در منطقه “البیضا”؛ این عکس یکی از عکسهای برنده جایزه سوم “وردپرس فوتو” در سال 1985 است
پیکر یکی از شهدای ایرانی در منطقه “البیضا”؛ این عکس یکی از عکس های برنده جایزه “وردپرس فوتو” در سال 1985 است.
پیکر شهدای ایرانی در منطقه “البیضا”؛ این عکس یکی از عکسهای برنده جایزه “وردپرس فوتو” در سال 1985 است.
پیکر شماری از شهدای ایرانی در 100 کیلومتری جنوب بصره.
عبور سربازان عراقی از کنار پیکر شهید ایرانی در منطقه عملیاتی نزدیک بصره. سال 1985
ارتش عراق در شروع جنگ با 800 قبضه توپ، 5400 دستگاه تانک و نفربر، 400 قبضه توپ ضد هوايي، 366 فروند هواپيما و 400 فروند هليکوپتر کاملا آماده پیش روی در خاک ایران ایران بود که این رقم بعدها با کمکهای تسلیحاتی متحدان صدام افزایش قابل توجهی نیز یافت. از سوی دیگر 200 هزار نیروی انسانی عراق نیز در شروع جنگ رقم قابل ملاحضهای بود که تا پایان جنگ به یک میلیون نفر نیز افزایش پیداکرد؛ بنا به برخی گزارشات اضافه شدن سربازانی از دیگر کشورها باعث افزایش شمار نیروی انسانی عراق در این جنگ شد. یکی از مجموعه عکسهای دیده نشده از جنگ ایران و عراق مربوط به آموزش همین نیروها در یکی از پادگانهای عراق است. “توماس هارت ول” عکاس آژانس عکس “سیگما” که در چند مقطع در زمان جنگ به عراق سفر کرده این مجموعه را از پادگانی در 40 کیلومتری عراق عکاسی کرده است. نکته جالب توجه در این عکسها آموزش استفاده از ماسک ضدشیمیایی است که عراق به کرات در سالهای جنگ علیه ایران به کار برد. در این مجموعه عکسی نیز از طارق عزیز معاون صدام و وزیرخارجه عراق وجود دارد که هارت ول در دفتر وزارت خارجه از وی برداشته است.
“ژان گومی” عکاس و هنرمند فرانسوی عضو آژانس عکس “گاما” زمانی که امام خمینی (ره) در فرانسه به سر می برد برای عکاسی به “نوفلوشاتو” رفت و پس از آن پیگیر حوادث انقلاب ایران شد. وی درپی انقلاب ایران به کشورمان سفر کرد و از حوادث پس از بازگشت امام به وطن عکاسی کرد. وی 7 سال پس از آن نیز بار دیگر به ایران سفر کرد؛ این زمان که چند سالی از جنگ تحمیلی میگذشت مقارن شد با پیروزی رزمندگان در عملیات والفجر 8 و تصرف فاو. در بهمن 1364 نیروهای ایرانی توانستند با غافلگیری نیروهای عراقی از اروندرود عبور کرده و شبهجزیره فاو در جنوب عراق را به اشغال خود در آوردند.
او که از جشن پیروزی و اسرای عراقی این عملیات در تهران عکاسی کرد تنها عکاس خارجی هم بود که این شانس را پیدا کرد از جبهه فاو نیز عکاسی کند. گفتنی است ژان گومی مقطع مهم دیگری در تاریخ معاصر ایران را نیز عکاسی کرده است؛ مراسم ارتحال امام خمینی(ره). این مجموعه او در همان سال توانست جایزه “ورلد پرس فوتو” را نیز برای وی همراه داشته باشد. آنچه در زیر می بینید روایت او از ایران پس از پیروزی عملیات والفجر 8 و تصرف شبه جزیره فاو است.
رزمندگان در تهران آماده اعزام به مناطق عملیاتی
رزمندگان در تهران آماده اعزام به مناطق عملیاتی
بهشت زهرا پس از خاکسپاری شماری از شهدا
خاکسپاری یکی از شهدای جنگ در بهشت زهرا
راهپیمایی شماری از روحانیون افغان و عرب تهران در حمایت از ایران در جنگ تحمیلی
تشییع یکی از شهدای جنگ تحمیلی در قم
اسرای عراقی در زندان اوین
اسرای عراقی و دو روحانی در جشن پیروزی عملیات والفجر 8 در تهران
اسرای عراقی و یک روحانی ایرانی در جشن پیروزی عملیات والفجر 8 در تهران
جمعی از اسرای عراقی پس از عملیات والفجر 8 در تهران
رزمندگان جمعی از اسرای جنگ در جشن پیروزی عملیات والفجر 8
ماکت صدام در جشن پیروزی عملیات والفجر 8 در “پرندک” توسط اسرای عراقی به دار زده میشود.
بازسازی عملیات والفجر 8 در جشن پیروزی عملیات در تهران
بازسازی عملیات والفجر 8 در جشن پیروزی عملیات در تهران
یکی از قربانیان حملات شیمیایی عراق در بیمارستان تهران
حرکت خودروهای ایرانی به سمت فاو
سرباز ایرانی در جبهه
شادی رزمندگان در فاو پس از پیروزی عملیات والفجر 8
شادی رزمندگان در فاو پس از پیروزی عملیات والفجر 8
شادی رزمندگان در فاو پس از پیروزی عملیات والفجر 8
شادی رزمندگان در فاو پس از پیروزی عملیات والفجر 8
دو تن از رزمندگان ایران در مناطق عملیاتی
جسد چند سرباز عراقی در فاو پس از پیروزی ایران در عملیات والفجر 8
جسد سرباز عراقی در فاو پس از پیروزی ایران در عملیات والفجر 8
جسد سربازان عراقی در مناطق عملیاتی در کردستان
جسد سربازان عراقی در مناطق عملیاتی در کردستان
جسد سربازان عراقی در مناطق عملیاتی در کردستان
جشن پیروزی سربازان ایران در فاو
جشن پیروزی سربازان ایرانی در فاو
وضعیت اسرای ایرانی در اردوگاههای عراق یکی از نقاط نادیده و پنهان جنگ تحمیلی به شمار میرود. رژیم بعث که در آن زمان در رفتار با اسیران ایرانی همه کنوانسیونهای بین المللی را نادیده می گرفت به هیچ عکاس و خبرنگاری اجازه بازدید از اردوگاهها را نمیداد. از سوی دیگر اما گزارشگران نهادهای بین المللی که تحت تدابیر این رژیم از اردوگاه ها بازدید میکردند گزارشهایی از رفتار خشونت آمیز با اسرای ایرانی منتشر میکردند که از سوی رژیم بعث تکذیب میشد.
گرچه منع شکنجه و رفتارهای تحقیر آمیز از اصول کنوانسیون های بین المللی در رفتار با اسرای جنگی به شمار میرود اما روایتی که بعدها آزادگان از زندان رژیم صدام عنوان کردند گویا شکنجه، سوء رفتار و آزار اسرای ایرانی تا سرحد مرگ بود. در پاییز 1363 رژیم بعث پس از افزایش فشارهای بینالمللی در موضوع اسرا اجازه داد نمایندگان صلیب سرخ از چند اردوگاه بازدید کنند و وضعیت را از نزدیک بررسی کنند. گزارش صلیب سرخ گویای شواهدی بود که آنها از خشونتها و بد رفتاریهای جسمی در اسرای ایرانی مشاهده کرده بودند. در این گزارش اذعان شده بود بدون استثنا بر بدن اسیران ایرانی آثار کبودی مشاهده شده و تعدادی از آنها به واسطهی ضربات وارده بر سرهایشان بینایی و شنوایی خود را از دست دادهاند.
این کمیته اظهارنظر اسیران دربارهی انواع و اقسام شکنجهها را تأیید و در گزارش سالانه خود منعکس کرد. در بخشی از این گزارش که مربوط به اردوگاه صلاح الدین است آمده: اسیران را ساعتها از دستها و پاها بدون تماس بدن با زمین آویزان میکردند و در بعضی موارد دست و پای آنها را با میلهی آهنی به هم میبستند. مدت زمان آویزان نمودن مختلف بوده، بین 10 الی 5 ساعت و گاهی تا 36 ساعت طول میکشیده است. این عمل در سلولهای انفرادی به وسیلهی چنگکهایی که از سقف آویران شده بود صورت میگرفت یا در بیرون بازداشتگاه نزدیک قسمت اداری انجام میشد و اسرا را به شکلی که در معرض آفتاب باشند میآویختند. این نوع شکنجهها در ناحیهی مچ دستها و پاها زخمهایی ایجاد میکرد که آثار آن حتی بعد از گذشت هفتهها به جا میماند. علایمی از جمله فرورفتگی عمیق در گوشت مچ دستها و پینهی مچ دستها و پاها که توسط پزشک کمیتهی بینالمللی صلیب سرخ معاینه شده بود با شرح بدرفتاریهای فوق مطابقت میکرد.
در بخش دیگری از همین گزارش آمده است که مسئولان و نگهبانان اردوگاههای عراقی در حضور نمایندگان کمیتهی بینالمللی صلیب سرخ، اسرای ایرانی را با کابل کتک میزدهاند. بازتاب این گزارشات منجر به فشار نهادهای بین المللی و افکارعمومی جهان بر عراق شد و دستگاه تبلیغاتی رژیم بعث ضمن رد این گزارشات در ظاهرسازی آشکار شماری از عکاسان بین المللی را برای عکاسی به اردوگاههای گزینش شده برد. “برنارد بریسون” عکاس آژانس عکس “سیگما” یکی از عکاسانی بود که در آن زمان تحت نظارت رژیم بعث به “کمپ شماره 7″ اسرای ایرانی در “الرمادی” برده شد تا تصویری متفاوت از گزارش کمیته صلیب سرخ ارائه کند. همه چیز در این کمپ پیش از ورود عکاس به شکل قابل توجهی تغییر کرده بود چرا که همین محل یکی از اردوگاههایی به شمار می رفت که در گزارش کمیته صلیب سرخ در مهرماه 1363 به ضرب و شتم و شکنجه اسرا در آن استناد شده بود.
منبع: ::
